Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Orta Çağ’da varlığını derinden hissettiren, iri yarı insanlardan oluşan ve savaşçı özelliğiyle yaşadıkları dönemde çevrelerine korku salan Vikingler, günümüzde dahi birçok açıdan merak edilen bir topluluk. Viking coğrafyasının zorluğu ele alındığında şartların güçlüğü ve özellikle çok uzun süren kış koşulları altında karınlarını nasıl doyurmayı başardıkları ve savaşçı karakterleri herkesin ilgisini çeken detaylar arasında. Savaşçılar böylesine ürkütücü bir manzarada hayatta kalmak için ne yemişlerdi? Tarih araştırmacısı Doç. Dr. Selahattin Özkan birbirinden çarpıcı bilgiler paylaştı.
‘SADECE YAĞMACILIKLA KARINLARINI DOYURMUYORLARDI’
Orta Çağ’da yaşayan bütün topluluklar gibi Vikinglerin de kendi coğrafyaları üzerindeki ulaşım ağları üzerinde ne varsa onlardan beslendiklerini ve hiyerarşilerini bu şekilde sağladıklarını dile getiren Doç. Dr. Selahattin Özkan, şunları söyledi:
“Yapılan arkeolojik çalışmalar şunu gösteriyor ki Vikinglerin yaşadığı coğrafyada zorlu bir kış yaşanıyordu ancak baharlar da yaşanıyordu. Tümüyle kutup bölgesinden bahsetmiyoruz, kutup bölgesinin bir altından bahsediyoruz. Aslında düşündüğümüz zaman tarıma elverişli bir coğrafya özellikle Vikinglerin yaşadığı İskandinav anakarasının daha doğu ve güney tarafları iklim bakımından bahar ve yaz aylarında oldukça elverişli. Sadece savaşla ve yağmacılıkla karınlarını doyurmuyorlar.”
MEYVE SEBZE DE TOPLADILAR
Sanılanın aksine Vikinglerin de tarım yaptığını söyleyen Doç. Dr. Selahattin Özkan, çavdar gibi soğuk iklime daha dayanıklı tarım ürünleri yetiştirdiklerini de ekledi. Ekmeklerinin de hava koşullarından dolayı maya yapmaya elverişli olmadığını kuru ve sert bir ekmek yaptıklarını belirten Doç. Dr. Özkan, “Bu insanların yakınlarındaki ormanlardan meyve sebze topladıklarını da biliyoruz. Bu anlamda hem tarih kayıtlarında hem de mitolojik anlatılarında kimi meyve isimleriyle diyetlerinde bulunan ürünleri de tespit etmek mümkün oluyor” dedi.
BALDAN ALKOL YAPAN İLK UYGARLIK
Ormanlık bir alanda yaşadıkları için bala ulaşımlarının çok kolay olduğunu ve şekerin insan diyetinde önemli bir yere sahip olduğunu öne süren Doç. Dr. Selahattin Özkan, tatlı içeren tariflere de Viking kaynaklarında rastlamanın mümkün olduğunu ekledi.
Doç. Dr. Özkan, baldan alkol yapan ilk uygarlığın Vikingler olduğunu söyleyerek bunun çok hassas bir nokta olduğuna değindi. Yunan mitolojisinde şarabın çok önemli olması gibi baldan üretilen alkolün de Viking mitolojisinde ayrı bir öneme ve değer sahip olduğunun altını çizen Doç. Dr. Özkan, “Baldan üretilen Viking içkisinin de tanrılara özgü olduğu ve çok kutsal sayıldığı görülmüştür” dedi.
‘BALİNA VİKİNGLER İÇİN KIYMETLİ BİR ETTİ’
Vikinglerin geyik, domuz, at, inek, koyun, keçi gibi hayvanları da tükkettikleri dile getiren Doç. Dr. Selahattin Özkan, “Denizle çok yakın ilişkileri olduğu için Vikinglerin denizdeki canlıları daha çok tükettiğini biliyoruz. Balina gibi büyük deniz hayvanlarının da tüketiminin söz konusu olduğunu biliyoruz. Özellikle balina çok yağlı tüketimi insana çok fazla enerji sağlayan bir hayvan ve çok kıymetli bir et” diye konuştu.
Vikinglerin balıkçılıkla çok erken yaşta tanıştıkları için bu sebeple deniz ürünlerini kurutmayı ve ateşte islendirerek daha uzun saklamayı çözdüklerini ekleyen Doç. Dr. Özkan, böylece avcılık yapılmadığı zamanlar isle veya etleri kurutarak uzun yıllar boyunca tüketebildiklerini ekledi. “Ringa balığı Vikinglerin yaşamında o kadar büyük bir öneme sahiptir ki ticari savaşların konusu olabilmiştir. Ringa balığı günümüzde de hâlâ yakalanıp sofralara ulaştırılır” diyen Doç. Dr. Özkan Ringa balığının Vikingler için ayrı bir öneme sahip olduğuna değindi.
‘KADEH KALDIRMA ONLAR İÇİN BİR AYİNDİ’
İnançlarıyla çok bütün bir şekilde hareket eden Vikinglerin sofra ve yemek kültürleri de dikkatleri çeken bir diğer konu. Kadeh kaldırma geleneğinin Avrupa toplumlarındeki en eski örneklerinin Vikinglerde kayıt altına alındığına dikkat çeken tarih araştırmacısı Doç. Dr. Selahattin Özkan, kadeh kaldırmanın Vikinglerde bir ayin olarak görüldüğüne dikkat çekerek şu bilgileri paylaştı:
“İçkiye düşkünlükleriyle tanıdığımız Viking toplumu yemeğe başlamadan önce üç kadeh kaldırırdu. Üç kadehin dini anlamları vardı. Birinci kadeh en büyük tanrı olan Odin’e, ikinci kadeh o gün ve zamanla ilgili özel bir şey var ise o Tanrı’ya kaldırılırdı. Eğer o yemek Thor’un doğudan girişini kutlamak için yapılıyorsa Thor’a kaldırılırdı. Üçüncü kadeh ise daveti kim verdiyse o yerel kral için kaldırılırdı. Üç defa kadeh kaldırdıktan sonra yemeğe başlanabilirdi.”
‘KADINLAR VE KÖLELER ARTIKLARI YERDİ’
Yemekle ilgili en önemli adetlerden birisi de Vikinglerin sınıflı bir toplum olmasıydı. Viking toplumu yöneticilerden, özgür bireylerden ve kölelerden oluşuyordu. Yemek yeme sırasının da bu sıranın gözetilerek devam ettiğini belirten Doç. Dr. Selahattin Özkan, “Köleler ve özgür bireyler yöneticilerin altında olduğu için yemekte de sınıfsal düzene uyuluyordu. Önce idareci sınıf olan dini gruplar, yöneticiler ve askerler yemeğini yer. Daha sonra sıra özgür bireylere gelir ve daha sonra köleler ve kadınlara gelirdi. Köleler ve kadınlar artık kalan neyse onunla idare etmek zorunda kalırlardı” diye konuştu.
SAKLAMA YÖNTEMİ GÜNÜMÜZDE DE DEVAM EDİYOR
Günümüzde hâlâ Vikinglerin kullandığı bazı inovatif yöntemler kullanılmaya devam ediyor. Bunlardan biri ise günümüz İrlanda ve İskandinav anakarasında yakalanan balıkların saklanması. Saklama işleminin Vikinglerin bulduğu bir yöntemle yapıldığını söyleyen Doç. Dr. Selahattin Özkan, sözlerini şöyle noktaladı:
“Balina gibi büyük balıkların parçalar halinde saklanıp tüketilmesi için kutup bölgesine yakın yerlerde, buzullara ve karlara kazılarak oluşturulan soğuk hava depoları var ve burada saklanıyor ürünler. İskandinavya’da balığın uzun süreler boyunca saklanması için kullanılan bu yöntem Vikinglere özgüdür.”